Depremlerin ardından özellikle yeni binalarda detaylı inceleme yapılmadan verilen yıkım kararları, vatandaşlar ve meslek odaları tarafından eleştirilmişti.

DAİMFED Malatya Şube Başkanı İnşaat Yüksek Mühendisi Kadircan Esen, 1 Haziran 2024 tarihinde düzenlediği basın toplantısında deprem sonrası süreçle ilgili teknik raporları kamuoyuyla paylaşırken önemli uyarılarda bulunmuştu.

"BİR BİNAYA SADECE YÜZEYSEL GÖZLEMLE, BİRKAÇ ÇATLAK YA DA DÖKÜLMEYE BAKARAK KARAR VERİLMEMELİ"

Esen, "Yeni binaların birçoğuna detaylı analiz yapılmadan yıkım kararı verildi. Bu yaklaşım hem mühendislik bilimine aykırı hem de milli ekonomiye büyük zarar verecek niteliktedir. Bir binaya sadece yüzeysel gözlemle, birkaç çatlak ya da dökülmeye bakarak karar verilmemeli. Aynı şekilde dışarıdan hasarsız gibi görünen bazı eski binaların da statik performansı yetersiz olabilir. Yani her sağlam görünen bina güvenli değildir. Bizim önerimiz, bu tespitlerin mühendislik analizlerine ve performans değerlendirmelerine dayandırılmasıdır. Bu konuda teknik raporlarımızı defalarca ilgili kurumlara ilettik." ifadelerini kullanmıştı.

Esen’in bu açıklamaları sonrası Malatya ve diğer deprem bölgelerindeki çeşitli STK’lar da benzer görüşleri kamuoyuna taşımış, özellikle ekonomik ömrü olan yapıların bilimsel dayanaklar olmadan yıkılmasının doğru olmadığı vurgulanmıştı.

MÜHENDİSLİK KRİTERLERİNE GÖRE YAPILACAK

22 Haziran 2025 tarihli ve 32934 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan "Afetler Sonrası Bina Hasar Tespiti Yapılmasına İlişkin Genel Kurallar Hakkında Yönetmelik" ile artık bu tespitler, 6 bölüm ve 36 maddeden oluşan mühendislik kriterlerine göre yapılacak.

Yönetmelik kapsamında binalar performans analizleriyle değerlendirilecek, yapı denetimli binalarda hasar kararları psikolojik değil bilimsel temellere dayanacak. 

Yönetmeliğe göre, hasar tespit ekipleri inşaat mühendisleri, mimarlar ve inşaat teknikerlerinden oluşacak ve bu meslek grupları dışındaki personel tarafından düzenlenen hasar tespit raporlarına işlem tesis edilmeyecek.

Hasar tespit çalışmalarıyla ilgili ulusal düzey afet hasar tespit grubu ana çözüm ortağı tarafından belirlenecek hasar tespit ekiplerinin yılda en az bir kez eğitim alması sağlanacak.

Binaların hasar dereceleri ise "hasarsız, az hasarlı, orta hasarlı, ağır hasarlı, acil yıktırılacak, yıkık, değerlendirme dışı, girilemeyen, tespit edilemedi ve kapsam dışı" olmak üzere 10 farklı şekilde sınıflandırıldı.

Hasar dereceleri, sadece hasar tespitine sebep teşkil eden son afet nedeniyle oluşan hasarlar dikkate alınarak verilecek. Hasar tespit çalışması, binaların muhtemel afetler karşısındaki davranışını, performansını ve riskini ortaya koyar nitelikte ve kapsamda olmayacak.

"HASAR TESPİT ÇALIŞMALARI ÜÇ AŞAMADA GERÇEKLEŞTİRİLECEK"

Binanın ekonomik ömrünü tamamlamış, yıpranmış olması, projelendirme ve imalat hataları, zemin oturması gibi afet kaynaklı olmayan hasar ve kusurlar, hasar derecelendirmesi yapılırken dikkate alınmayacak.

Hasar tespit çalışmaları; afet etkisi belirleme, ilk hasar tespit ve itiraz hasar tespit çalışmaları olmak üzere üç aşamada gerçekleştirilecek. 

İlk hasar tespit çalışmalarının tamamlanmasını müteakiben itiraz hasar tespit çalışmaları öncesinde itiraz talebi kabul çalışmaları yapılacak. 

Tüm çalışmalar ulusal/yerel afet hasar tespit grubu ana çözüm ortağı koordinasyonunda gerçekleştirilecek.

Hasar tespit süreçleri devam ederken hasar tespitlerini değiştirebilecek büyüklükte artçı depremlerin meydana gelmesi halinde, yeniden hasar tespiti yapılmasının gerekli olup olmadığı konusunda alınacak Başkanlık görüşü doğrultusunda çalışma yürütülecek.

Yönetmelikte, hasar tespit çalışmaları aşamalarının detaylarına da yer verildi.

TESPİTİ YAPILAN BÜTÜN BİNALAR FOTOĞRAFLANACAK

Afet etkisi belirlemede, ilk ve itiraz hasar tespit çalışmaları sonucunda rapor, liste, icmal ve tutanaklar hazırlanacak. 

Acil yıktırılacak, ağır hasarlı ve orta hasarlı binalar için ilk ve itiraz hasar tespit çalışmalarında hazırlanan raporlara ek olarak farklı bir rapor hazırlanacak.

Tespiti yapılan bütün binalar fotoğraflanacak ve talep edildiğinde sunulmak üzere yerel düzey afet hasar tespit grubu ana çözüm ortağı tarafından bilişim ortamında arşivlenecek.

İtiraz hasar tespit çalışmalarının tamamlanmasının ardından, orta hasarlı ve ağır hasarlı olarak hasar tespiti yapılan binaların hasar durumu, yerel düzey afet hasar tespit grubu ana çözüm ortağı tarafından tapu müdürlüğüne bildirilerek, tapu kayıtlarının beyanlar hanesine belirtilmesi sağlanacak.

Mevzuata uygun olarak güçlendirilmesi tamamlanan ve yapı kullanma izin belgesi alınan binaların tapu sicili üzerindeki belirtmeler, yerel düzey afet hasar tespit grubu ana çözüm ortağının talebiyle kaldırılacak. 

Yıkımı ve enkazın kaldırılması tamamlanan binaların tapu sicili üzerindeki belirtmeler ise yıkım ve enkazı kaldıran birimin yerel düzey afet hasar tespit grubu ana çözüm ortağına bildirilmesiyle silinecek.

TEKNOLOJİDEN YARARLANMA

Hasar tespit çalışmaları sırasında, çatı, kalkan duvar, baca gibi bina bölümlerindeki hasarların tespiti için kullanımı uygun görülen hava araçları üzerine entegre edilen (optik/kızılötesi) kameralar aracılığıyla elde edilen görüntüler kullanılabilecek.

Ayrıca hasarlı binalarda dinamik parametrelerinin anlık olarak belirlenerek hasar durumu ve parametre değişimleri hakkında hızlı değerlendirmeler yapılmasına yardımcı olacak tüm sensör tipleri, yazılım ve ekipmanlardan elde edilen verilerden de yararlanılabilecek.